سندی از وقوع نسل کشی ارمنیان:
ابلاغیه تبعید اجباری و نسل کشی ارمنیان در روزنامه استانبول ۱۹۱۹ میلادی
ایساک یونانسیان
پس از شکست ترکیه عثمانی در جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراطوری عثمانی بسیاری از سران حزب اتحاد و ترقی، یا دستگیر شدند و یا مانند طلعت پاشا،انور پاشا و جمال پاشا سه رهبر معروف حزب به کمک برخی کشورهای اروپایی از ترکیه گریختند،آنها که در ترکیه دستگیر شدند دادگاهی شده و برخی نیز غیابا به اعدام محکوم شدند
روزنامه های آن زمان ترکیه مانند علمدار، پیام و استانبول در فضای ایجاد شده به انتقاد از حزب اتحاد و ترقی پرداخته و اقدام به پوشش اخبار دادگاه ها و سرنوشت سران حزب اتحاد و ترقی نمودند. در این بین سعید مولان عضو سابق کابینه عثمانی که از سال ۱۹۱۸م. شروع به انتشار روزنامه استانبول نموده بود نیز به صف مخالفان پیوسته و در شماره مورخ ۲۵ مارس ۱۹۱۹م. اقدام به چاپ نامه محرمانه و بسیار مهمی نمود که ابلاغیه حزب اتحاد و ترقی به تشکیلات مخصوصه عثمانی در خصوص تبعید اجباری و نسل کشی ارمنیان را شامل می شد.
سعید مولان بدون اشاره به منبع نامه اقدام به چاپ کامل آن تحت عنوان سند جنایت و سرسام نموده است.
در ذیل مفاد این نامه که از ده بند تشکیل شده و هر بند مکانیزم نابودی ملت ارمنی را تشریح می کند تقدیم حضور می گردد.
بند ۱:
با توجه به بندهای ۳ و ۴ قانون مربوط به شرکتهای خصوصی، می بایست تمام شرکتهای متعلق به ارمنیان را پلمپ کرده و رئیس و تمامی کارکنان ارمنی آن شرکتها را دستگیر نمائید. ابتدا دستور تبعید به نقاط دور افتاد مانند موصل و بغداد را صادر نموده و سپس در راه تبعید یا در مقصد به هلاکت برسانید.
بند۲:
خانه های تمامی ارامنه را بازرسی کرده و آنها را خلع سلاح نمائید.
بند۳:
با اقداماتی مانند نزاع های ساختگی و تفرقه افکنی دینی، افکار عمومی مسلمانان ترکیه نسبت به مسیحیان ارمنی را تغییر داده تا مردم عادی نیز در نابودی ارامنه یاری رسان دولت باشند.
بند۴:
کشتار ارمنیان در شهر هایی نظیر ارزروم،وان،بیتلیس را به ساکنان آن مناطق واگذار کنید وآنگاه ارتش را بعنوان میانجی به منطقه گسیل داشته و وانمود کنید که مانع از کشتار ارمنیان می شوید.در شهرهایی مانند آدانا، سباستیا، بورسیا، ازمیر که در موقعیت جنگی قرار دارند بصورت بلعکس عمل کرده و در کشتار ارمنیان به ساکنین محلی کمک نمائید.
بند۵:
تمامی معلمان مرد مدارس ارمنی، خصوصا افراد زیر ۵۰ سال را کشته و معلمان زن و کودکان ارمنی را بزرو مسلمان کنید.
بند۶:
تمامی ارامنه ای که به نوعی توانسته اند از شهرهای خود فرار کنند پیدا و اعدام کنید تا بدین صورت ارتباط آنها با اقوام باقیمانده و شهرهای ارمنی نشین بکلی از بین برود.
بند۷:
تمامی شاغلین ارمنی در بدنه دولت را بازداشت و به اتهام جاسوسی از خدمت اخراج و اعدام کنید.
بند ۸:
تمامی سربازان و درجه داران ارمنی که در ارتش عثمانی خدمت می کنند جدا کرده و بکشید.
بند۹:
تمامی اقداماتی که در بالا اشاره شد می بایست در اسرع وقت انجام گیرد، تا ارامنه نتوانند اقدامات تدافعی انجام دهند.
بند ۱۰:
این نامه را بصورت سری و محرمانه نزد یک یا دو نفر از سران بلند پایه ارتش نگاه دارید.
در انتهای مقاله سعید مولان می نویسد: طبق شهادت اکثر فرماندهان ارتش تمامی این اقدامات مو به مو انجام گردیده است.