نسل کشی ارامنه از روایت ارمنی تا روایت تُرک
پایگاه اطلاع رسانی جماران– نسل کشی بنا بر تعریف، قتل سازماندهی شده یک ملت برای پایان دادن به حیات جمعی آنان است. نسل کشی به واسطه گستردگی دامنه آن، نیاز به طرح و نقشه قبلی و سازوکارهایی برای اجرا دارد و به همین دلیل علی الأصول یک جنایت دولتی است. زیرا تنها دولت ها منابع لازم برای انجام چنین تخریبی را دارا می باشند.
نسل کشی ارامنه در ترکیه عثمانی که – ۲۴ آوریل- به صد سالگی خود رسید، نام واقعه ای است که توسط بسیاری از کشور ها وقوع آن تحت نام نسل کشی به رسمیت شناخته شده است.
بنا به روایت ارامنه از این واقعه، نسل کشی توسط دولت ترک تبار امپراطوری عثمانی و علیه تمامی ارامنه ی ساکن این امپراطوری طرح ریزی و رهبری شد. این واقعه در طول جنگ جهانی اول و مابین سال های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۸ به وقوع پیوست. در طول این سال ها بخش بزرگی از جامعه ارمنی امپراطوری عثمانی مجبور به ترک خانه های خود شدند و بسیاری از آنان دزدیده، شکنجه و کشته شدند و در معرض گرسنگی های سخت قرار گرفتند. در طول این واقعه اکثریت جامعه ارمنی آناتولی و ارمنستان به سمت سوریه مهاجرت کردند که اکثر آنان در بیابان ها از گرسنگی و تشنگی از بین رفتند. عده بسیاری از ارمنیان ساکن امپراطوری عثمانی نیز در این مدت قتل عام شدند. بسیاری از زنان و کودکان نیز ربوده شده و به سختی مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.
یک سال پس از پایان جنگ جهانی اول مابین سال های ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۳ آزار ارمنیان دوباره آغاز شد و ارمنیانی که باقی مانده بودند برای دومین بار مورد قتل عام و اخراج قرار گرفتند. در سال ۱۹۱۵ یعنی ۳۳ سال پیش از آن که اعلامیه نسل کشی سازمان ملل تنظیم شود، نسل کشی ارمنه به عنوان جنایتی علیه بشریت توسط جامعه جهانی مورد محکومیت قرار گرفت.
تصمیم به آغاز نسل کشی ارامنه توسط حزب سیاسی حاکم در امپراطوری عثمانی اتخاذ شد. این حزب “جمعیت اتحاد و ترقی” نام داشت و عموما به نام ترک های جوان شناخته می شد. سه عضو از شخصیت های جمعیت اتحاد و ترقی دولت را اداره می کردند. محمد طلعت، وزیر کشور در ۱۹۱۵ که در سال ۱۹۱۷ وزیر اعظم( نخست وزیر) شد، اسماعیل انور، وزیر جنگ و احمد جمال، وزیر نیروی دریایی و حاکم نظامی سوریه. این سه عضو حزب ترک های جوان در کنار دیگر اعضای این حزب که همگی از پست های دولتی بالایی برخوردار بوده اند دستور این نسل کشی را صادر کردند. در کنار وزارت جنگ و وزارت کشور، ترک های جوان یک ارگان نظامی مخصوص با سلاح های نامتعارف به نام نشکیلات مخصوص را نیز ایجاد کرده بودند که کارکرد اصلی آن قتل عام ارمنیان اخراج شده بود. در رأس این تشکیلات، پزشکی به نام بهاءالدین شاگر قرار داشت. علاوه بر این ایدئولوژیست هایی مانند ضیاء گوکپ از طریق رسانه ها فضایی پان ترکی ایجاد کرده بودند و تصور امپراطوری بزرگ عثمانی را گسترش داده بودند که از آناتولی تا آسیای مرکزی کشیده شده است و تمام جمعیت آن را ترک ها تشکیل می دهند. این مفاهیم برای توجیه و پذیرش نقشه ی حذف مخفیانه ارمنیان امپراطوری عثمانی بکار رفتند. پس از پایان جنگ توطئه گران ترک های جوان شخصیت های نظامی دیگر دولت عثمانی اعضای کمیته مرکزی جمعیت اتحاد و ترقی و بسیاری از مسئولان ایالتی که در خشونت علیه ارمنیان مقصر بودند برای جنایات خود به دادگاه فرا خوانده شدند. اما مقصران اصلی این واقعه با فرار از کشور از عدالت گریختند. با این حال همگی در دادگاه های غیابی مجرم شناخته شدند. کشتار ها و اخراج های ارمنیان برای بار دوم در سال های ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۳ توسط ملی گرایان ترک صورت گرفت که حرکت سیاسی جدید در مخالفت با ترک های جوان بودند اما در ایدئولوژی انحصار طلبی نژادی با آنان مشترک بودند.
تعداد کشته شدگان مابین سال های ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳ را حدود یک و نیم میلیون نفر تخمین می زنند. تا آغاز جنگ جهانی حدود دو میلیون ارمنی در امپراطوری عثمانی زندگی می کردند که در ۱۹۱۵ نزدیک به یک میلیون نفر از آنان اخراج شدند و صدها هزار نفر از آنان به صورت یکجا کشته شدند. بسیاری دیگر از گرسنگی جان باختند بسیاری دیگر از خستگی گرسنگی و بیماری هایی که در اردوگاه ها شیوع یافت جان خود را از دست دادند
با این حال روایت رسمی این واقعه در ترکیه و آذربایجان روایت متفاوتی است. در سال های اخیر نیز برخی محققان در وقوع نسل کشی و صحت اطلاق این نام به وقایع صورت گرفته در سال های ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳ در امپراطوری عثمانی تردید کرده اند.
بر اساس این روایت دولت ترکیه پذیرفته است که در طول جنگ جهانی اول بسیاری از ارمنیان ساکن امپراطوری عثمانی کشته شده اند. اما درگیری نژادی در ترکیه در هنگام آغاز جنگ جهانی اول اتفاقی فراگیر بوده و در این درگیری ها از هر دو طرف یعنی ارمنیان و مسلمانان ترک عده بسیاری کشته شدند که همین امر نشان می دهد قتل ارامنه ساکن امپراطوری عثمانی اتفاقی سازمان یافته و با طرح و نقشه قبلی برای حذف جامعه ارمنیان ساکن امپراطوری عثمانی نبوده است.
این روایت عده کشته شدگان ارمنی را نیز کمتر از یک و نیم میلیون نفر می داند.
انکار نسل کشی ارامنه در کشورهای سوئیس، قبرس، اسلوواکی و یونان جرم محسوب می شود.
