نقش ارامنه در تغییر و تکامل زبان ترکی
روابط عمومی موسسه ترجمه و تحقیق هور
همانطور که میدانیم زبان ترکیه از حروف عربی به حروف لاتین تغییر یافته است.این تغییر به دستور مصطفی کمال آتاتورک بنیانگذار ترکیه نوین انجام گرفت. وی حروف عربی را تغییر داد و به جای آن حروف لاتین را جایگزین کرد. بدین ترتیب الفبای ترکی استانبولی از بیست و نه حرف لاتین تشکیل شد،که با تغییرات جزئی بصورت الفبای ترکی در آمده است.
تغییر خط و جایگزینی حروف لاتین به جای حروف عربی با قانون شماره ۱۳۵۳ که در سال ۱۹۲۸ میلادی به تصویب رسید و مقرر گردید که حروف الفبای عربی، از مجموعه سازمانی الفبا و زبان کشور ترکیه حذف و به جای آن ۲۹ حرف از حروف لاتین جایگزین گردد. بدین طریق سیستم نوشتاری ترکیه از ترکی عثمانی به ترکی لاتین تغییر یافت.
در این بین ارامنه ترکیه اصلی ترین نقش را در پیشرفت زبان ترکی از طریق اصلاحات زبانی ارائه شده از سوی آتاتورک داشته اند.
دو ارمنی به نام های هاگوپ مارتایان معروف به هاگوپ دیلاشار و سالها قبل از آن نیز در دوران عثمانی بدروس کِرِستِسیان در اجرای هدف آتاتورک اصلی ترین نقش را داشته اند. در اینجا به زندگی نامه این دو شخصیت بزرگ ارمنی ترکیه می پردازیم:
هاگوپ مارتایان
معروف به هاگوپ دیلاشار زبان شناس ترکیه (متولد در تاریخ ۲۲ می ۱۸۹۵ در شهر استانبول و وفات در سال ۱۲ سپتامبر ۱۹۷۹ )
وی دبیر کل انجمن زبان ترکی TLA بود که از سال ۱۹۳۲ تا ۱۹۷۹ تاسیس شده بود . او فارغ التحصیل دانشگاه آمریکائی به نام کریستوفر روبرت در استانبول در سال ۱۹۱۵ بوده و به ۲۲ زبان زنده دنیا مسلط بوده است.
علاوه بر زبانهای ترکی و ارمنی ، مارتایان زبانهای انگلیسی، یونانی، اسپانیایی، لاتین، آلمانی، روسی و بلغاری را نیز می دانست. او بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه روبرت به عنوان استاد زبان انگلیسی در همان دانشگاه مشغول تدریس شد. و در دانشگاه صوفیه در بلغارستان به عنوان متخصص زبان ترکی عثمانی و زبانهای کهن شرقی تدریس می کرد.
او در ۲۲ سپتامبر ۱۹۳۲ به عنوان زبانشناس متخصص در اولین کنگرهء زبانشناسی ترکی تحت نظارت مصطفی کمال آتاتورک دعوت شده بود . آتاترک به او لقب دیلاشار را پیشنهاد نمود ( که از لحاظ ادبی به معنای گشایندهء زبان بود ) و او این لقب را پذیرفت. او بین سالهای ۱۹۳۶ تا ۱۹۵۱ در آنکارا به تدریس زبان و تاریخ پرداخته و مشاور کل در تدوین دایره المعارف ترکی بین سالهای ۱۹۴۲ تا ۱۹۶۰ بوده است.
او ۱۷ کتاب به انتشار در آورده که از مهمترین آنان:
۱-زبان آذربایجانی و ترکی ( کتاب به زبان ترکی در سال ۱۹۵۰ )
۲-سبک نگارش لهجه ها ( کتاب به زبان ترکی )
۳-کتاب مقدس و زبان مدرن ارمنی ( کتاب به زبان ارمنی در سال ۱۹۵۶ )
۴-ترکی به عنوان زبان خارجه ( کتاب به زبان ترکی در سال ۱۹۶۲ )
۵-جهان نما و فرهنگ ارمنی ( در دوجلد به زبان ارمنی )
بدروس کِرِستِسیان
زبان شناس عثمانی روزنامه نگار، مترجم،و او توانست اولین فرهنگ ریشه شناسی زبان ترکی را تکمیل نماید .
وی در سال ۱۸۴۰ میلادی در شهر قیصریه و در یک خانواده ارمنی به دنیا آمد. او در شهر ازمیر در یک مدرسه ارمنی به نام مسروبیان مشغول تحصیل بود و با تلاش بسیار زبان انگلیسی را فرا گرفت و برای ادامه تحصیل به پاریس و سپس به انگلستان و ایتالیا رفته و زبانهای ایتالیایی فرانسه و انگلیسی را تکمیل می کند. او پس از بازگشت از اروپا در ترکیه به عنوان مدیر دفتر ارتباطات خارجی تا سال ۱۸۸۰ مشغول به کار می شود.
او به ده زبان مسلط بوده و تا سال ۱۹۰۷ به عنوان مدیر دفتر ترجمه وزارت دارایی مشغول به کار بوده است.
بدروس کِرِستِسیان کتابهایی مانند:
فرهنگ لغت ترکی به فرانسه و اولین فرهنگ لغات ریشه های زبان ترکی را منتشر می کند.
یکی از بزرگترین کارهای او واژه شناسی و لغت نویسی و مطالعه ۶۰۰۰ واژه و نامهای ارمنی و تطبیق آنان با صد هزار کلمه و ۹۰۰ زبان و داده های تاریخی و جغرافیایی که از حروف و ریشه های زبان ارمنی بوده را مورد بررسی قرار داده است.
