نقش مقر خلیفه گری کليسای ارمنيان استانبول در نجات يتيمان باز مانده از نسل کشی ارمنيان
اسقف اعظم زاون دِر يغییان:
«…پس از نسل کشی ارمنیان در ترکیه عثمانی، هزاران کودک ارمنی در سرتاسر آن کشور در خانه های عثمانيان پخش شده بودند. ترک های عثمانی، اغلب آنان را به عنوان کارگر در خانه های خود به کار گرفته، برخی را به فرزند خواندگی قبول کرده و دختران ارمنی را به همسری گرفته بودند… بلافاصله بعد از آتش بس من نه به عنوان اسقفف اعظم خلیفه گری ارمنيان بلکه به عنوان يک ارمنی وظيفه خود دانستم تا اين فرزندان يتيم ارمنی را تا حد امکان از خانه های عثمانيان جمع آوری کنم…»
در آگوست ۱۹۱۶ فعاليت مقر خلیفه گری ارمنيان استانبول به دستور دولت ترکيه ممنوع اعلام شد و اسقف زاون دِر يغییان نيز مانند ديگر ارمنيان تعبيد شد. وی از استانبول به موصل و بعد به بغداد رسيد. وی در مسير تبعيد به آوارگان ارمنی که از خانه و کاشانه خود اخراج شده و به مناطق نامعلومی برده می شدند کمک و در موصل نيز از فعاليت يتيم خانه ارمنیان را سامان می داد.
اسقف زاون دِر یغییان (۱۸۶۸-۱۹۴۷)
اسقف زاون دِر يغییان در ۱۹ فوريه ۱۹۱۹ از تبعيدگاه به استانبول باز می گردد. در ۲۸ فوريه ۱۹۱۹ بر اساس فعاليت کميسيون حمايت از يتيمان و آوارگان ارمنی و با نظارت مستقيم مقر خلیفه گری ارمنيان استانبول «سازمان حمایت ملی ارمنيان »تأسيس می شود و مديريت آن را ماتِوس اِبليقاتيان که يکی از فعالان اجتماعی ارمنيان در استانبول بود عهده دار می شود.
اين سازمان وظيفه هماهنگی فعاليت هايی را داشت که به واسطه آن کودکان يتيم و زنان ارمنی را از اسارت عثمانيان آزاد کرده و با جمع آوری آنان، آنها را به هويت اصلی خود باز گردانند. اين سازمان همچنين به ارمنيانی که از اردوگاه های بين النهرين باز می گشتند کمک مالی می کرد. به همين مناسبت اسقف زاون، و «زِنوب بِزچيان»پيشوای کليسای انجيلی ارمنيان و اسقف «اُگستينوس» رهبر دينی ارمنيان کاتوليک،بيانيه مشترکی برای دريافت کمک های مالی از ارمنيان منتشر کردند.
دستور و نامه مهر و امضا شده توسط اسقف زاون دِر یقییان جهت «هفته نجات یتیمان»
در ۱۷ آوريل ۱۹۱۹ در همين سازمان، هئيتی برای جمع آوری کودکان يتيم ارمنی تشکيل شد و اسقف زاون دِر يغییان شخصاً بر فعاليت اين هئيت نظارت می کرد. وظيفه اين هئيت شناسايی و تأييد هويت کودکان يتيم ارمنی بود. به جز استانبول و مناطق اطراف آن، سازمان حمایت ملی ارمنيان افرادی را برای جمع آوری کودکان ارمنی به استان های دورتر اعزام می کند تا کار تحقيقات و يافتن کودکان يتيم و زنان ارمنی را شروع کنند. در ۱۹۱۹ تقريباً ۵۰۰۰ کودک يتيم ارمنی از مناطق ياد شده گرد آوری شدند. اين کودکان نجات يافته يا به يتيم خانه ها و يا به خانه های بی طرف منتقل می شدند. براساس گزارشات سازمان حمایت ملی ارمنيان در تاريخ ۳۱ اکتبر ۱۹۱۹، ۲۵ يتيم خانه در استانبول و ۲۰ يتيم خانه ديگر در استان ها وجود داشتند که تعدادی از آن ها به طور کامل و برخی نيز تا حدودی با حمايت مالی اين سازمان فعاليت می کردند.
یتیم خانه ارمنیان گوللی، استانبول ۱۹۲۱
در ۱۹۱۹با ابتکار عمل اسقف زاون دِر يغییان جمع آوری کمک های مالی ارمنيان آغاز شد. در سپتامبر ۱۹۱۹ مجمع عمومی ارمنيان در استانبول قانونی را تحت عنوان «وظيفه ملی» تصويب کرد که بر اساس آن هر شخص ارمنی با توجه به توان مالی خود در کار اهدای کمک های مالی سهيم می شد. در ۳۰ دسامبر ۱۹۲۰ اسقف زاون دِر يغییان برنامه ای را تحت عنوان «هفته نجات يتيمان» ترتيب می دهد و از ارمنيان می خواهد هزينه هايی را که برای جشن سال نو و گرفتن هدايا در نظر گرفته بودند را برای کمک به کودکان يتيم اختصاص دهند. با اين اقدام مبلغی گرد آوری می شود که با آن به جز کمک به يتيم خانه ها، اسقف زاون میتواند برای تهيه غذا و ديگر مايحتاج آوارگان ارمنی که در اردوگاه های دور دست،حلب، کارين، سامسون، بروسا، باندرما، اِسکی شَهير، دمشق، بيت المقدس و غيره زندگی می کردند نيز مبلغی را اختصاص دهد. زاون دِر يغییان به تعدادی از روحانيون و روشنفکران ارمنی و خانواده های آنان و جاثليق ارمنيان سیلیسیه نيز کمک های مالی می کند. مقر خلیفه گری ارمنيان استانبول تلاش های گسترده ای را برای جمع آوری و نجات اموال غارت شده از ارمنيان، مانند وسايل و ظروف مورد استفاده در مراسم کليساها، نسخه های خطی و آثار و صنايع دستی ارمنيان انجام داده است.
مشارکت مقر خلیفه گری کليسای ارمنيان استانبول و اسقف زاون دِر يغییان در جمع آوری و کمک به ارمنيانی که از نسل کشی ارمنيان در ۱۹۱۵ جان سالم به در برده بودند قابل ستايش بوده و بايد تأکيد کرد نقش عمده ای را در اين راستا ايفا کرده اند.
ترجمه شده: توسط موسسه ترجمه و تحقیق هور
منبع: http://www.genocide-museum.am/arm/TempExh_RESCUE_OF_ARMENIANS-4.php
