چرا علی اف با وجود پیروزی در جبهه تن به امضای تفاهم‌نامه آتش بس داد؟

چرا علی اف با وجود پیروزی در جبهه تن به امضای تفاهم‌نامه آتش بس داد؟

ایساک یونانسیان

ابهامات بسیاری در خصوص جنگ ۴۴ روزه قراباغ وجود دارد، که تنها می توان با گذشت زمان و البته اعترافات و خاطراتی که در آینده برخی از مقامات ارمنستان خواهند نوشت پاسخ های آن ها را دریافت کرد. اما آنچه امروز روشن است این موضوع است که علی اف و اردوغان از روز اول جنگ،اصرار می ورزیدند که تا تصرف کامل قراباغ کوهستانی دست از جنگ نخواهند کشید و جمهوری باکو با وجود پیشرفت های زمینی در منطقه قراباغ و در حالی که تنها ۳ کیلومتر با استپاناکرت مرکز قراباغ کوهستانی فاصله داشت و پیش از آن نیز سه بار آتش بس انسان دوستانه را به بهانه این که پیروز جنگ است نقض کرده بود چرا به یکباره تن به امضای تفاهم نامه صلح داد و عملاً کنترل قراباغ کوهستانی را در در اختیار روسیه گذاشت. تفاهمنامه ای که نگرانی و واکنش گروه های مخالف حکومت علی اف از جمله مساواتی ها را نیز بر انگیخت.

عامل اول که فاکتوری بسیار مهم است نقش ابتدایی و منفعل روسیه در این جنگ بود. از هفته های نخست این درگیری بسیاری از کارشناسان روس و ارمنی اذعان می کردند که عدم مداخله روسیه و کمک به ارمنستان نوعی خیانت به مشروعیت روسیه و ارمنستان تلقی می شود. از این رو روسیه جهت بازیابی مشروعیت خود در منطقه قفقاز، سربزنگاه وارد شد و احتمالاً با اهرم فشارهایی که علیه ترکیه و باکو در جیب داشت آن ها را وادار به پذیرش آتش بس نمود.

عامل دوم این موضوع است که فرماندهان ترکیه که عملاً جنگ را اداره می کردند، تصورشان این بود که می توانند طی ۴ یا ۵ روز جنگ را خاتمه دهند.اما جنگ به درازا کشیدو هزینه های جنگ را افزایش داد.

عامل سوم آغاز واکنش های مجامع بین المللی با لابی گری فرانسه و دیاسپورای ارمنی در خصوص جنایات جنگی باکو –آنکارا نظیر استفاده از بمب های خوشه ای،بمباران مواضع غیر نظامی،استفاده از بمب های فسفری و… بود که می توانست تبعات و تحریم های سختی برای باکو-آنکارا در بر داشته باشد.

فاکتور پیروزی جو بایدن در اتخابات آمریکا که دارای روابط نه چندان خوب با اردوغان و ترکیه بوده و از طرف دیگر دارای روابط حسنه با اتحادیه اروپا است را می توان عامل دیگر پذیرش این آتش بس برشمرد. زیرا طولانی شدن جنگ و به صحنه آمدن تدریجی جو بایدن می توانست توازن قوای سیاسی به نفع ارمنستان را تغییر و حتی نقش روسیه را در برقراری صلح تحت شعاع قرار دهد.

اعلامیه های فرانسه و آمریکا پس از امضای تفاهمنامه آتش بس و اذعان این موضوع که برخی از بندهای این تفاهمنامه نیاز به بازنگری در چارچوب گروه مینسک را دارد می توان عامل همگرایی اروپا با آمریکای بایدن و کمرنگ کردن نقش روسیه،در اثبات این عامل ادعایی ارزیابی کرد.

اما عامل اصلی و بسیار مهم در پذیرش تفاهمنامه آتش بس از سوی باکو این واقعیت است که دولت احتمالی پس از پاشینیان در ارمنستان می تواند با برقراری روابط سنجیده بین المللی ورق را به نفع خود بازگرداند. باکو و آنکارا در طول ۲۶ سال گذشته بارها بر این موضوع تأکید می کردند که ارمنستان ۲۰ درصد خاک آذربایجان را اشغال کرده است. حال جای اشغالگر عوض شده و این باکو است که علاوه بر هفت منطقه (جبرئیل،فیزولی،قوبادلی،زنگیلان،آقدام،لاچین و کلبجار)،شوشی،هادروت و قسمت هایی از مارتاکرت و مارتونی را نیز به اشغال خود درآورده است.

مناطقی که در هیچ یک از قطعنامه های مورد علاقه باکو در شورای امنیت سازمان ملل به آن ها اشاره ای نشده و می تواند این بار عامل اهرم فشار و جنگی احتمالی از سوی ارمنستان شود. از این رو باکو با وجود پیروزی های فوق، تن به امضای تفاهنمامه داد، زیرا ادامه جنگ و اشغال کل قراباغ کوهستانی نه تنها دردسرهای باکو را در مجامع بین المللی و حقوقی افزایش می داد بلکه می توانست ورق را به نفع ارمنستان تغییر دهد.