ارمنی های شیلی
ترجمه: ژیلبرت آقاجانیان
شیلی کشوری در آمریکای جنوبی میان رشته کوه آند و شرق اقیانوس آرام که در اواخر قرن نوزدهم میزبان مهاجرین ارمنی بودند که به دلیل نسل کشی به آن کشور پناه آوردند.
نسل کشی که در طی سالهای ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳توسط امپراتوری عثمانی انجام شد،بسیاری از ارمنی هایی که از ارمنستان غربی و سایر شهرهای ترکیه عثمانی به طور اجباری تبعید شده بودند برای نجات جان آنان با کشتی به قاره آمریکا،که به چشم تبعید شده گان “سرزمین صلح” بود نقل مکان داده شدند.بسیاری از ارمنیان از مقصد نهایی خود بی اطلاع بودند؛آنها به کشورهای آرژانتین، اروگوئه، برزیل و شیلی نقل مکان داده شدند.
اولین ارمنی هایی که به شیلی رسیدند در شهر “یای-یای” در نزدیکی شهر بندری “والپارایسو” ساکن شدند.با تشویق و حمایت “پابلو نرودا” (دیپلمات، سناتور و شاعر نوگرای شیلیایی و برنده جایزه ادبیات نوبل) در دهه ۱۹۴۰ ارمنی های بیشتری به شیلی مهاجرت کردند.
“آنترانیگ بالویان” یکی از معروفترین چهره های شیلی است؛او در روستای “پالو” در شرق ترکیه به دنیا امد جایی که خانواده او صاحب تاکستان های گسترده ای بودند.او در طی نسل کشی توسط سربازان ترک به عنوان برده فروخته شد و نام او را به علی تغییر دادند. آنترانیگ به همراه سه برادر خود موفق به فرار شدند در طی “راهپیمایی مرگبار” برادر کوچکترشان که سه سال بیشتر نداشت دیگر تاب راه رفتن را نداشت در بیابان دیرالزور درگذشت، آنان بعد از یک راهپیمایی طولانی به شهر حلب رسیدند.دایی آنترانیگ که در طی قتل عام حمیدیه به سوریه فرار کرده بود به برادرها کمک کرد که در حلب مستقر شوند و بعد از دو سال به شیلی شهر سانتیاگو نقل مکان کردند.
آنترانیگ وقتی بیست ساله بود نامه ای به عمه خود که در سوریه بود و قصد مهاجرت به شیلی را داشت نوشت از او پرسید که آیا کسی را برای ازدواج مناسب می داند یا خیر.عمه آنترانیگ عکس دختری را فرستاد و آنترانیگ از عمه خود خواست به همراه دختر به شیلی مهاجرت کنند.نام دختر “ورژین توسونیان ترزیباشیان” از اهالی شهر “اورفا” بود زن جوانی که در یتیم خانه ای در شهر حلب سوریه زندگی می کرد.
سه برادر در شهر سانتیاگو وارد صنعت نساجی شدند آنها با خرید و فروش لباس یک کسب و کار کوچکی را راه انداختند شب و روز کار می کردند سخت کوشی انان به نتیجه رسید و به بازرگانان موفقی تبدیل شدند و صاحب یک کارخانه بزرگ شدند.
از چپ به راست: آنترانیگ،ناچو پسر آنترانیگ،آندره پسر ناچو و کودک خردسال دیگو پسر آندره در سال ۱۹۸۸
انجمن ارمنی شیلی در فرودگاه سانتیاگو سال ۱۹۶۴ آنترانیگ (چپ)
عشق و اشتیاق به سرزمین مادری اش آنترانیگ را واداشت تا یک ارمنستان جدید را در هزاران کیلومتر دورتر از خانه پدری اش بنا کند.در جریان مهاجرت گسترده ارمنیان به شیلی دولت ارمنی های مهاجر را در ورزشگاه ملی اسکان داد آنترانیگ تعدادی از آنان را به خانه اش پناه داد و حتی مهاجرین در کارخانه نساجی آنترانیگ مشغول کار شدند.
تیم فوتبال محلی ارمنی های سانتیاگو به نام “Deportivo Armenio” در بازی های سنتی ناواسارتیان
هیچ انجمن رسمی ارمنی وجود نداشت آنترانیگ ارمنی های سانتیاگو را در سالن کارخانه جمع می کرد و درباره مسائل و مشکلات جامعه ارمنی تبادل نظر می کردند،بعد ها انجمن “Hai Dun” به معنی “خانه ارمنی” تشکیل شد بدین ترتیب جامعه ارمنی در شیلی متولد شد.در حال حاظر این انجمن توسط جوانان ارمنی اداره می شود.انجمن خانه ارمنی دارای یک گروه کُر و گروه تئاتر می باشد و فعالیت های بسیاری از جمله برگزاری جشن های ارمنی، فعالیت های ورزشی و فرهنگی، دوره های آموزش زبان ارمنی، موسیقی ارمنی را انجام می دهد.
“هرنان برگامالی کویومدجیان”، رئیس انجمن بین سالهای ۲۰۰۶-۲۰۰۸ می گوید: “ما باید اطمینان حاصل کنیم که جوانان ارمنی اوقات خوبی را در اینجا سپری می کنند،حفظ این وحدت و این هویت ارمنی مهم است. نکته اصلی انتخاب رهبران خوب است، جوانان بسیاری داوطلبانه برای این امر تلاش می کنند و این دقیقاً همان چیزی است که اتفاق می افتد: زنده نگه داشتن جامعه ارمنی.”
گارو کونستانتینیدیس لوتیکیان نفر اول سمت چپ و سیپان گوورگیان نفر اول سمت راست
رئیس فعلی انجمن “گارو کونستانتینیدیس لوتیکیان” می گوید:
“برای ما ارمنی بودن به معنای “شهادت زنده” است در سال ۱۹۱۵ ملت ارمنی در آستانه نابودی بود ولی ما موفق شده ایم که هویت و میراث فرهنگی خود را حتی در چند مایل دورتر از میهن خود حفظ کنیم.”
کشیش “سیپان گورگوریان” دو سال پیش از ارمنستان به سانتیاگو آمد و اولین کشیش کلیسای حواری ارمنی در شیلی است.کشیش سیپان گورگوریان علاوه بر مراسم عشاء ربانی، کلاس های زبان ارمنی را در انجمن خانه ارمنی تشکیل داده است.
جامعه کوچک ارمنی در شیلی هزاران کیلومتر دورتر از مام میهن، ارمنستان کوچکی را تشکیل دادند؛جامعه ای از بازماندگان نسل کشی ۱۹۱۵،این جامعه هرچند کوچک ولی دارای هدف بزرگ و برای اجرای این اهداف سرسختانه تلاش می کنند.
