انتشار کتاب دادگاهی مقصرین نسل کشی ارامنه در ترکیه

انتشار کتاب جدید “واهاگن دادریان” و “تانر آکچام” در باره دادگاهی مقصرین نسل کشی ارامنه در ترکیه عثمانی، گام مهمی در راستای شناسایی جهانی وقایع مربوط به این جنایت هولناک اوایل قرن بیستم می باشد. جزئیات دادگاه متهمین اصلی این قتل عام سابقأ با حروف عربی و زبان ترکی عثمانی در استامبول منتشر شده بود و این اولین باری است که این سند تاریخی با حروف لاتین و توضیحات لازم با اصطلاحات رایج در زبان ترکی استامبولی امروزی انتشار می یابد. دادگاه متهمین اصلی نژادکشی ارامنه طی سال های ۱۹۱۹ الی ۱۹۲۲ میلادی و پس از فروپاشی حکومت ترکیه عثمانی در استامبول تشکیل یافته است. انتشار اسناد و شواهد مربوط به این نسل کشی دارای ابعاد تاریخی، حقوقی و سیاسی مهم می باشد. جنبه تاریخی آن اطلاعات، شواهد و تحلیل مهم دادگاه نظامی ترکیه در باره دستورات مقامات رسمی برای کوچ اجباری، تبعید و کشتار ارامنه ارمنستان غربی می باشد. جنبه حقوقی آن، مدارک غیر قابل انکار در مورد قتل عام از پیش طراحی شده و برنامه ریزی شده و محکومیت آن توسط دادگاه داخل کشور می باشد. جنبه سیاسی آن نیز ثبوت تهی بودن سیاست انکار مقامات فعلی ترکیه می باشد.

دادگاه نظامی مقامات دولت و حزب حاکم “اتحاد و ترقی” معروف به ترک های جوان که بانیان اصلی کشتار ارامنه بودند از ماه آوریل سال ۱۹۱۹ میلادی آغاز گشته و طی شصت جلسه دادرسی جزئیات آن با اتهامات “تبعید و کشتار” به ثبت رسید. مقامات سابق به سازمان دادن “تشکیلات مخصوص” برای کشتار ارامنه، کشاندن کشور به جنگ ناخواسته و شرکت بی مورد در جنگ جهانی اول و فساد مالی و تزلزل امنیت کشور متهم گشتند. تشکیل چنین دادگاهی ثابت می کند که مقامات ترکیه خود دلایل انکار ناپذیر نسل کشی ارامنه را بطور رسمی پذیرفته اند. طی این دادگاه که سه سال به طول کشید شاهدان بسیاری لب به سخن گشوده، متهمین اقرار کرده و تلگرام های سرّی مقامات “تشکیلات مخصوص” برای کشتار ارامنه و برنامه ریزی این جنایت بزرگ افشاء گردید. دادگاه همچنین ثابت کرد که کشتار ارامنه خودسرانه نبوده و دولت و حزب حاکم با برنامه ریزی دقیق و از قبل تعیین شده آنرا اجرا کرده اند. اسناد و صورت جلسه این دادگاه برای اولین بار در سال ۱۹۱۹ میلادی با حروف عربی و زبان ترکی عثمانی در “دیوان دادگاه فوق العاده نظامی استامبول” منتشر گشت. سپس همین اسناد در ضمیمه ویژه “تقویم وقایع” ارگان رسمی حکومت ترکیه نیز منتشر گشته است.

“هایرالدین آیدین” محقق “انیستیتوی مطالعات اجتماعی هامبورگ” برای اولین بار طی سال های ۱۹۹۱ الی ۱۹۹۴ میلادی این اسناد را به حروف لاتین تبدیل کرده و آنرا منتشر کرده است.

سپس گروهی از محققین دانشگاه های آنکارا و استامبول نتایج تحقیق “هایرالدین آیدین” را ویراستاری کرده و بار دیگر منتشر کردند. ضعف و کمبود این کار عدم بکار گیری کلمات مترادف ترکی استامبولی برای کلمات ترکی عثمانی می باشد. این جنبه مهم از کار را، دو دانشمند معروف متبحر در تاریخ نژادکشی ها یعنی “واهاگن دادریان” و “تانر آکچام” انجام داده اند. ” دادریان” استاد جهانی تاریخ قتل عام ها بوده و “آکچام” مورخ ترک و رئیس “مرکز تحقیقات قتل عام ها” وابسته به دانشگاه “کلارک” می باشد. “تانر آکچام” از معدود روشنفکران ترک می باشد که نژادکشی ارامنه را بطور رسمی محکوم کرده است. این دو دانشمند اثر جدید خود را با حروف لاتین، زبان ترکی عثمانی و ترجمه ترکی استامبولی و زیر نویس های لازم در سال ۲۰۰۸ میلادی در استامبول منتشر کرده اند. نام این اثر “کوچ اجباری، تبعید و کشتار- صورت جلسه دادگاه فوق العاده نظامی حزب اتحاد و ترقی- ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۲” می باشد.

در این کتاب سیزده پرونده مربوط به رأی دادگاه، موارد اتهام سران حزب و اتحاد ترقی و صورت جلسات دادرسی آورده شده است که اسناد مهمی را در باره نژادکشی ارامنه برملا می سازد. شهادت های مقامات رسمی ترکیه نکات مهمی از کشتار ارامنه را به ثبوت می رسانند. تمامی اسناد و شواهد ارائه شده در دادگاه، قبلأ توسط وزارت خانه های دادگستری و امور داخلی ترکیه مورد بررسی کارشناسانه و تأکید قرار گرفته اند. در زیر بعضی از این اسناد امضای مسئولین حکومتی و مجریان کشتار نیز آمده و آنان صحت امضای خود را قبول کرده اند. اسناد این دادگاه ارزش حقوقی بین المللی مهمی دارد، مخصوصأ اینکه مقامات جدید ترکیه که بعد از پایان جنگ جهانی بر روی کار آمدند، تعهد خود را در قبال محکومیت جهانی “جنایت علیه بشریت” اعلام داشته و کشتار ارامنه را محکوم کردند. در این کتاب انعکاس حقایق مربوط به کشتار ارامنه در مطبوعات وقت، نطق ها و مشاجرات مجالس کشور و مطالعات و بازجویی های مقامات مستعفی حکومت، توسط کمیسیون ویژه مجلس نیز آورده شده است.

انتشار مجدد اسناد مربوط به دادگاهی بانیان نژادکشی ارامنه پاسخی نیز به تحریفات “یوسف حلاج اوغلی” رئیس انجمن تاریخ دانان ترکیه می باشد. وی ادعا دارد که حکومت ترک های جوان قبل از دادگاه سال ۱۹۱۹ خود نیز کمیسیون ویژه ای برای تحقیق در باره کشتار ارامنه تشکیل داده و حتی گروهی از مسئولین بی خانمانی ارامنه را تیرباران کرده است. محققینی همانند “یوسف حلاج اوغلی”قصد دارند حکومت را از برنامه ریزی قتل عام تبرئه سازند. “تانر آکچام” ثابت می کند که حکومت ترک های جوان نه فقط مسئولین اجرای حکم کشتار ارامنه را به مجازات نرسانده، بلکه آنان را تشویق نیز کرده و به ترفیع درجه رسانده است. به گواهی شواهد و اسناد موجود فقط آن دسته از مجریان مهاجرت، تبعید و کشتار مجازات گشته اند که سهم مافوق را برای غارت اموال ارامنه پرداخت نکرده اند. یکی از این دادستان های دوران حکومت ترک های جوان در دادگاه متهمین کشتار ارامنه شهادت داده است که دادیاران اعزامی به مناطق تبعید حق بازجویی در باره کشتار ارامنه را نداشته اند.

در اسناد این دادگاه “جمال پاشا” وزیر نیروی دریایی و “طلعت پاشا” وزیر امور داخلی به وضوح یاد کرده اند که شرکت در جنگ جهانی اول بهانه ای بوده است تا بتوانند ارامنه را بطور کلی نابود سازند. طراحی قبلی کشتار ارامنه از اسناد بسیار مهم این کتاب می باشد، زیرا طبق تعریف جهانی نژادکشی، برنامه ریزی قبلی جزء شرایط آن می باشد. اصطلاحات “قصد” و “تعمد” در ماده شماره یکصد وهفتاد قانون جزایی حکومت عثمانی قید شده و در حکم دادگاه مقصرین کشتار ارامنه “یوزقات”، “ترابوزان” و “ارزنجان” قید شده است که آنان با قصد قبلی ارامنه را کشته اند.

کتاب جدید “واهاگن دادریان” و “تانر آکچام” در باره دادگاهی مقصرین نسل کشی ارامنه در ترکیه عثمانی، مأخذ مهمی برای محققین این دوره ننگین از تاریخ حکومت عثمانی می باشد.