مختصری از تاریخ منطقه "کاشاتاق" جمهوری آرتساخ

مختصری از تاریخ منطقه “کاشاتاق” جمهوری آرتساخ

مختصری از تاریخ منطقه “کاشاتاق” جمهوری آرتساخ

ژیلبرت آقاجانیان

” کاشاتاق” بخشی از “استان سیونیک” که یکی از ۱۵ ایالت ارمنستان بزرگ بود قرار داشت.این منطقه در طول تاریخ همیشه جزو قلمرو ارمنستان بوده است. کاشاتاق هرگز بخشی از آرتساخ نبوده این منطقه همیشه بخشی از استان سیونیک بوده است. تا اواسط قرن یازدهم، کاشاتاق بخشی از پادشاهی آنی ارمنستان بود که توسط خاندان باگراتونی اداره می شد. تا اوایل قرن سیزدهم، پادشاهی آنی تحت سلطه “سلسله زاکاریان” و سپس توسط “خاندان اوربلیان” اداره می شد.

“مُلک‌نشین ارمنی کاشاتاق” در سال ۱۴۷۵ میلادی توسط “ملیک هایکاز یکم پروشیان” از “خاندان پروشیان ها” تاسیس شد، سلسله جدید “هایکازیان” به نام “هایكاز پروشیان” نام گرفت. قبل از هایكازیان ها، منطقه كاشاتاق توسط “خاندان شاهورنتسی” و قبل از آنها توسط “خاندان اوربلیان” اداره می شد. “هاخنازار یکم”، جانشین پدرش هایکاز یکم شد. هاخنازار یکم در سال ۱۵۵۱ میلادی درگذشت؛مقبره او تا سال ۱۹۳۰ میلادی پابرجا بود و “عمارت هاخنازار” در روستای “خناتساخ”،استان سیونیک قرار دارد که تا به امروز پابرجاست.

عمارت هاخنازار

برجسته ترین عضو سلسله ملیک هایکازیان “هایکاز دوم” بود که بین سالهای ۱۵۵۱ تا ۱۶۲۳ بر کاشاتاق حکمرانی کرد. وی در جنگ های عثمانی و فارس (۱۵۸۶-۱۶۰۷) در قفقاز از نیروهای ایرانی حمایت می کرد. “آراکل داوریژتسی” تاریخ‌نگار ارمنی از وی به عنوان یکی از ارمنی های نجیب و مشاور دربار “شاه عباس یکم” یاد می کند. به دلیل سیاست های وحشیانه امپراتوری عثمانی در زمان اشغال موقت ماورای قفقاز (۱۵۸۰-۱۵۹۰) هایکاز دوم مجبور می شود دارایی خود را رها كند و در ایران در تبعید زندگی کند. پس از تصرف منطقه توسط ایران و فرار نیروهای عثمانی در ۱۶۰۶-۱۶۰۷ میلادی، به عنوان یکی از حامیان وفادار شاه، هایکاز دوم نه تنها حقوق خود را بر کاشاتاق به دست می آورد، بلکه برخی از مناطق خارج از مرزهای آن را نیز بدست آورد.

کاشاتاق

در اوایل دهه ۱۷۳۰، مُلک‌نشین ارمنی کاشاتاق سقوط می کند.با نفوذ روسها در قفقاز در سال ۱۸۱۰، كاشاتاق بخشی از منطقه “زنگه زور” در دل یک واحد اداری جدیدی {بدون در نظر گرفتن هویت دینی، ملی مردم قفقاز این واحدهای اداری تشکیل شد و همین باعث ایجاد خشم و شورش‌های مردمی می‌شود} به نام “فرمانداری یلیزاوتپول” (گنجه) امپراتوری روسیه قرار می گیرد. در این زمان، جمعیت ارمنی تقریباً به طور کامل توسط مسلمانان، عمدتا کردها و تا حدودی ترک ها جایگزین شدند. با آغاز قرن نوزدهم، ارمنی ها در نتیجه پاکسازی قومی ۱۷۳۰ تا ۱۸۱۰ فقط در شمال کاشاتاق، در منطقه “بردزور” (لاچین) سکونت یافتند.اما آزار و اذیت ارمنیان به همین جا ختم نشد؛ در نتیجه پاکسازی قومی در سالهای ۱۹۰۵، ۱۹۱۸ و ۱۹۲۰، آخرین بازماندگان جمعیت ارمنی محلی قتل عام می شوند و یا از وطن خود اخراج. دهها روستای ارمنی بردزور که در آغاز قرن بیستم رونق داشتند خالی شدند. به جای ارمنیان، کردها در این منطقه تحت عنوان “جمهوری کردستان سرخ” تسلط یافتند. اما کردها از سال ۱۹۳۷ از منطقه اخراج و آذربایجانی ها (تاتارها) جایگزین آنها شدند.در قلمرو کاشاتاق، ۳ منطقه جدید تشکیل می شود – مناطق لاچین، قبادلی و زنگلان.جمعیت این ۳ منطقه در دوره اتحاد جماهیر شوروی متشکل از آذربایجانی هایی بودند که بین سالهای ۱۹۳۷-۱۹۵۳ در آنجا ساکن شده اند.

در ۱۸ مه ۱۹۹۲، نیروهای مسلح ارمنستان کنترل شهر “لاچین” و راهرو مهم استراتژیک لاچین را تحت کنترل گرفتند. ارمنی ها در جنگ قراباغ، یکم نوامبر ۱۹۹۳، کل قلمرو منطقه کاشاتاق را تحت کنترل خود گرفتند. در تاریخ ۲ دسامبر ۱۹۹۳، با مصوبه هیئت رئیسه شورای عالی قراباغ،منطقه کاشاتاق (مناطق لاچین، قبادلی و زنگلان) با مرکزیت لاچین تشکیل شد و به “بردزور” تغییر نام داد. در بازه زمانی ۱۸ مه ۱۹۹۲، تا ۲ دسامبر ۱۹۹۳، تمام آذربایجانی هایی که در سال های شوروی در آنجا ساکن شده بودند (در مجموع ۱۲۴۰۰۰ نفر) از کاشاتاق خارج شدند. مردم بومی منطقه، ارمنی ها، به تدریج منطقه را دوباره آباد می کنند. از سال ۲۰۰۵، ۹۷۶۳ نفر در کاشاتاق زندگی می کردند. مساحت کل منطقه کاشاتاغ ۳۳۷۷ کیلومتر مربع است. استان کاشاتاق دارای چهار شهر مهم و بیش از یکصد منطقهٔ مسکونی می باشد:بردزور،کوساکان،میجناوان و کاشونیک.یکی از مهمترین میراث فرهنگی ارمنیان استان کاشاتاق کلیسای تسیتسرناوانک (Tsitsernavank) می باشد {Tsitsernak به معنی پرستو و vank به معنی صومعه } این کلیسا بین سده پنجم و ششم بنا شده است و در پنج کیلومتری شهر سیونیک ارمنستان قرار دارد.

در درگیری ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ میلادی بین آذربایجان و جمهوری ارمنستان در قراباغ که ۴۴ روز به طول کشید در نهایت منجر به امضا کاپیتولاسیون از سوی دولت وقت ارمنستان شد که طبق این کاپیتولاسیون کاشاتاق در تاریخ یکم دسامبر ۲۰۲۰ به جمهوری آذربایجان پس داده شد.