آیا ولیعهد عثمانی به خاطر مخالفتش با نسل کشی ارامنه كشته شد؟
برگرفته از آرشیو روزنامه پیتزبورگ پرس توسط هاروت ساسونیان
ترجمه و تالیف: تالین بارسقیان
من معمولاً اخبار مربوط به اسرار قتل را پوشش نمی دهم (یعنی در مورد این موضوع چیزی نمی نویسم)،ولی این مورد با توجه به شرایط غیر عادی مرگ ولیعهد عثمانی در سال ۱۹۱۶ و امكان ارتباط آن با طلعت پاشا و نسل کشی ارمنیان، یک استثناء است.
چیزی که مرا مشتاق به تحقیق و نوشتن در این خصوص نمود ،خواندن خلاصه مقاله ای بود، كه قبلا در ۳ آوریل ۱۹۲۱،در روزنامۀ پیتزبورگ پرس تحت عنوان «تعقیب صبورانه تا محل اختفا و به قتل رساندن: سرنوشت وزیر اعظم ترکیه، طلعت پاشا، کسی که نسل کشی ارمنیان را برنامه ریزی کرده بود» به چاپ رسیده بود.
این گزارش خبری، گزارشی بود در ارتباط با ترور طلعت پاشا، در ۱۵ مارس ۱۹۲۱ در برلین، به دست سوقومون تهلیریان.
جمله بندی های ناقص و پر اشتباه این مقاله کنجکاوی بنده را بر انگیخت و باعث شد، سراغ نسخه اصلی روزنامه مورد اشاره روم. با پیگیریهای فراوان یک نسخه را پیدا کرده و با مطالعه آن متوجه شدم یك پاراگراف از این مقالۀ مفصل كه حاوی افشاگری های تکان دهنده ای بود به عمد حذف شده است. مضمون این پاراگراف چنین بود:
«شاید عجیب ترین واقعیت در ارتباط با حرفۀ طلعت پاشا این باشد که او راه خود را به این دفتر (مقام) عالی با قتل وارث تاج و تخت، ولیعهد یوسف ادینه، برادر زاده سلطان حاکم، هموار کرد. این شاهزاده جوان به شدت علیه سیاست های طلعت برای کشتار ارمنیان اعتراض کرده بودند. طلعت، با مشاهدۀ چنین مخالفت جدی ای، مانند یک سگ به شاهزاده شلیک کرده بود».
برای تایید صحت این خبر تعجب آور، با استفاده از املاهای مختلف از نام شاهزاده به صورت یوسف الدین، یوسف ایذین، یوسف ازییتین یك جستجوی اینترنتی طولانی انجام دادم و نشریات انگلیسی، فرانسوی، تركی، اسپانیایی و ارمنی زبان بسیاری را مورد مطالعه و کنکاش قرار دادم.
در حالی که بسیاری از این منابع موافق بودند که مرگ ولیعهد بطرز مشکوکی صورت گرفته، آنها ۳ روایت مجزا در مورد چگونگی، مرگ نابهنگام او ارائه داده بودند. در خصوص این معما حتی كتابی به زبان ترکی با نام «ولیعهد یوسف ایزدین كشته شد یا خودكشی كرد؟» موجود است.
روایت اول نظریۀ روزنامۀ پیترزبورگ پرس است مبنی بر اینکه ولیعهد به دلیل مخالفت با کشتار ملت ارمنی، توسط طلعت پاشا كشته شده است.
دومین توضیح برای مرگ زودرس ولیعهد، خودكشی او در اثر زدن رگ دست خود است. دولت ترک های جوان در ۳ فویه سال ۱۹۱۶، به طور رسمی اعلام كرد كه «حضرت والا،ولیعهد و وارث تاج و تخت در نتیجۀ بیماری ای که مدت زمان طولانی از آن رنج می برد ساعت ۷/۵ صبح، در اتاق خواب حرمسرای تابستانی واقع در زینجیرلی، با زدن رگ دست خودكشی كرده است»
این بیانیه رسمی با شک و تردید گسترده ای مواجه شد و در نتیجه نظریۀ سومی در مورد مرگ ولیعهد شکل گرفت. وزیر خارجه فرانسه، “ایوس گویوت”، در مقدمه نسخۀ انگلیسی کتابش با عنوان «علل و پیامدهای جنگ» که در سال ۱۹۱۶ منتشر شد، نوشته بود که کسانی که این اطلاعیۀ رسمی را خوانده بودند معتقد بودند که ترک های جوان داستان خودکشی ولیعهد را از خود ساخته اند. اخبار رسیده از نقاط مختلف نیز این سوءظن را تأیید می کرد.
گویوت و دیگر مورخان اظهار داشتند كه انور پاشا وزیر جنگ ولیعهد را برای مخالفت با اتحاد عثمانی با آلمان در طول جنگ جهانی اول کشت نه طلعت پاشا. وزیر خارجه فرانسه نوشته است: «بعد از بمباران اودسا توسط تركان تندرو ، او (یوسف آیزیدین)، بی میلی خود را نسبت به این روش نا مطمئن نشان داد. از آن لحظه او محكوم شده بود».
گویوت همچنین جزئیات یک جلسه محرمانه كه در سال ۱۹۱۵ با حضور طلعت، انور و سایر رهبران ترك های جوان برگزار شد را شرح داده، که طی این جلسه انور حمایت خود را از ولیعهد نشان می دهد ،كسی كه برطبق نوشتۀ گویوت، یک روز قبل از راهی شدن به اروپا به قتل رسید.
اسقف گریگوریس بالاكیان، از بازمانگان نسل کشی ارمنیان، در خاطرات خود تصریح می کند که «ولیعهد، به دست انور پاشا و دارو دسته جنایتكار طلعت پاشا كشته شد. انور خودش ولیعهد را در مزرعه امپریالیستی “بالمومجی” به قتل رساند» زیرا ولیعهد با مشاهدۀ اجساد هزاران سرباز ترك در نبرد تنگه داردانل، به انور اعتراض کرده و گفته بود: «این همه خونریزی بس است تنگه داردانل به قبرستان سربازان ترك تبدیل شده است» اما پس از این اعتراض توسط انور تهدید و بوسیله تپانچه كشته شد.
اما آنچه باور این موضوع،که توطئه و ترور ولیعهد اتفاق افتاده را آسان می کند. سابقه سلاطین عثمانی در قتل و زندانی کردن وارثان “خواهران و برادران” به خاطر هموار كردن راه خود برای رسیدن به تاج و تخت می باشد.با نگاهی گذرا به تاریخ امپراطوری عثمانی متوجه می شویم که از ۳۶ سلطان عثمانی ۳ نفر بزور استعفاء دادند، ۷ نفر از سلطنت كنار گذاشته شدند و ۵ نفر كشته و ۶ نفر هم پس از تحمل زندانهای طولانی پس از مرگ سلطان به حکومت رسیده اند.
