احسان موحدیان:
با وجود تهاجم دائمی و نقض تمامیت ارضی مواردی در ارمنستان دیده می شود که بسیار عجیب و خطرناک است
سخنرانی احسان موحدیان در سمینار «معادلات ژئوپلیتیک قفقاز و نقش آفرینان منطقه ای و فرا منطقه ای»
نکاتی که بنده می خواهم عرض کنم در واقع به یک سری مسائل ریشه ای مربوط می شود که جامعه ارمنستان با آن دست به گریبان است و بنده از سخنان حدود ۳۰ نفر از اساتید دانشگاه های ارمنستان، سیاسیون و افرادی که در رسانه ها کار می کنند استخراج کرده ام و حاصل دو سفر بنده به ارمنستان می باشد.
بنده و دوستان دیگری که امروز در حوزه قفقاز کار می کنیم به آقایانی که ۳۰ سال در این حوزه کار کردند این انتقاد را داریم که چرا روابط ایران و باکو را با باج دهی به این جا رسانده اید. ما می گوییم چطور شما متوجه نشدید که اسرائیل از سال ۱۹۹۲، در باکو خانه کرد و این وضعیت امروز را برای ما رقم زد. چرا جلوی تحریف کتب درسی باکو را نگرفتید. امروز هم اگر در مورد ارمنستان هشدار ندهیم، ۱۰ سال دیگر خودمان متهم می شویم که چرا در مورد یک سری مسائلی که در ارمنستان اتفاق می افتد هشدار نداده ایم.
بنده این مسائل را یک به یک ذکر میکنم.
نکته نخست بحث های اقتصادی است که ترکیه و رژیم اردوغان تلاش فراوان انجام می دهند تا بازار ارمنستان را در کنترل خود در آورند. باز شدن مرز یکی از این تلاش ها است. تحلیلگران ارمنستان باگرایش های مختلف تاکید دارند که این به افزایش مداخله اقتصادی ترکیه در ارمنستان منجرب خواهد شد که با توجه به ضعف اقتصادی ارمنستان در مقایسه با ترکیه می تواند بخش های مختلف اقتصاد ارمنستان نظیر کشاورزی را تحت کنترل ترکیه در آورد همانطور که ترکیه همین کار را در گرجستان انجام داد. روسیه به این موضوع حساس است ولی ما (ایران) به آن توجه خاصی نداریم. خوی استعمار گری ترکیه را همه می دانند که آن ها بر خلاف ایران دنبال دادو ستد متعادل و دو طرفه نیست بلکه دنبال سلطه و استثمار اقتصادی ارمنستان است. امروزه در ارمنستان افرادی از داخل دولت و سیستم وجود دارند که هم اکنون انبارهایشان مملو از اجناس ترکیه ای است و آن ها را به اسم اجناس گرجستانی و روسی بفروش می رسانند.
یه نکته دیگری که باید توجه کنیم این است که با باز شدن مرز ترکیه و ارمنستان، تولید کنندگان ترکیه فعال خواهند شد و ما شاهد حضور نیروی کار ترکیه در ارمنستان خواهیم بود که فرصت های شغلی اندک امروز نیز برای مردم ارمنستان از بین خواهد رفت. ترکیه در کنار فعالیت های اقتصادی، نفوذ امنیتی و اطلاعاتی خود را نیز گسترش خواهد داد که بدنبال خود تخریب روابط ارمنستان با ایران و روسیه را در پی خواهد داشت. از این رو امیدوارم دولت ایران همچون دیگر حوزه ها در خواب نباشد.
نکته دیگر در حوزه نظامی است که بنده بطور خیلی سربسته به آن می پردازم. در زمینه ایجاد ارتش منسجم و قوی فعالیت هایی شده که کافی نیست، نظامیان عالی رتبه و با تجربه تسویه می شوند که کار خطرناکی است. سرویس امنیت ملی ارمنستان به اندازه کافی تقویت نشده و در این گفتمان صلحی که در دولت ارمنستان پیگیری می شود به بازسازی و تقویت ارتش به اندازه کافی توجه نمی شود که بسیار خطرناک است. الان اخباری شنیده می شود که دولت ارمنستان دنبال ایجاد یک سرویس امنیت خارجی است که پشت آن آمریکا و انگلیس حضور دارند و این نگرانی را بوجود می آورد که این سرویس امنیت خارجی بر ضد ایران و روسیه عمل بکند.
در حوزه سیاست داخلی باید گفت که در ارمنستان بیش از ۱۰۰ حزب سیاسی وجود دارد و برای کشوری که بیش از ۳ میلیون جمعیت هم ندارد این تعداد احزاب سیاسی با دیدگاه های متضاد نه تنها مفید نیست بلکه در جهت تقویت فرآیندهای ملی و وحدت ملی نیز کمکی نخواهد کرد.
در مورد حوزه دیپلماسی ارمنستان و عملکرد دولت فعلی باید گفت که دولت کنونی ارمنستان با وجود خوی تجاوز گری باکو و ترکیه که تهدید هستی شناختی برای ارمنستان بشمار می روند از موضع ضعف برخورد کرده و می توان آن را سیاست باج دهی در برابر باکو و ترکیه تفسیر کرد. این ضعف نشان دادن باعث شده که علی اف در کنفرانس مونیخ با گستاخی بگوید اگر شما صلح می خواهید روبن واردانیان را از دولت آرتساخ کنار بگذارید و یک هفته بعد هم دولت ارمنستان این خواسته را برآورده می کند.
ظرفیت های همکاری ایران -ارمنستان و روسیه بسیار بیشتر از حد فعلی است. این سیاستی که الان دولت آقای پاشینیان دنبال می کند باعث عصبانیت بیش از حد روسیه شده است. بعنوان مثال آوردن صلح بانان اروپایی که گفته می شود غیر مسلح هستند ولی در ظاهر مسلح هستند دنبال صلح در ارمنستان نیستند. این صلح بانان نیامده اند که صلح را برقرار کنند بلکه آمده اند پای روسیه را در اینجا سست کنند و دنبال تسلط و کنترل بر قفقاز و آسیای میانه هستند.
مقامات کنونی ارمنستان دائماً می گویند که در حال سوریه ای شدن هستیم. در حالی که با باز کردن پای صلح بانان اروپایی این اتفاق خواهد افتاد و ما باید توجه کنیم که این سوریه ای شدن چگونه اتفاق افتاد. دیگرانی بودند که آمدند و سوریه را به آشوب کشیدند و کسانی که سوریه را نجات دادند ایرانی ها و روس ها بودند و الان شاهدیم که همان ها که سوریه را به آشوب کشیدند اکنون برای دیدار با بشار اسد مسابقه می دهند.
در حوزه فرهنگی و آموزشی ما یک چیز بسیار عجیب در ارمنستان می بینیم، و آن هم این است که دولت در زمینه ایجاد یک شور ملی در زمینه تقویت وحدت ملی در ارمنستان و تحریک احساسات میهن پرستانه مردم تلاش و جدیت کافی ندارد. کشوری که در جنگ به سر می برد،رادیو و تلویزیون دولتی اش مملو از موسیقی غربی، روسی و ارمنی است و یک تحلیل ۳۰ ثانیه ای راجع به وضعیت مملکتی که در تهاجم خارجی و تمامیت ارضی اش در مرض تهدید است دیده نمی شود و این بسیار عجیب است.مورد عجیب دیگر ادغام چهار وزارت خانه مهم آموزش عالی،وزارت فرهنگ و وزارت ورزش است که گرداندن آن توسط یک وزیر بسیار سخت است. از طرف دیگر تبدیل وزارت دیاسپورا به یک دفتر و معاونت است که مسئولش نیز یک ارمنی -آمریکایی است که پنج سال پیش به ارمنستان آمده و چنین مسئولیتی را بر عهده گرفته و رویکردهایی اتخاذ نموده که باعث ناراحتی میلیون ها ارمنی دیاسپورا شده است. خوب چه اصراری بر حضور ایشان است که در این شرایط حساس، ما شاهد تنشی نیز بین ارمنیان دیاسپورا و ارمنستان باشیم.
مشکل دیگر مربوط به مهاجرت های بی رویه از ارمنستان است. دو ماه پیش که بنده در گوریس بودم به چشم این معضل را دیدم که جمعیت زیادی ندارد و بسیار خطرناک است. همان موقع به دوستان ارمنستانی گفتم که در این استان می بایست زیر ساخت ها تقویت شده، جاده های بهتری ساخته شود، ظرفیت های توریستی و مراکز خرید ایجاد شود. چرا ایرانیان در تعطیلات باید به ترکیه بروند در حالی که گوریس و استان سیونیک نزدیکتر است. وقتی در سیونیک تجارت رونق داشته باشد آنوقت تجاوز به آن جا نیز کار راحتی نخواهد بود.موضوع بسیار مهم و عجیب دیگر در ارمنستان که خیلی شباهت به تخریب ها و شطینت هایی که در باکو و ایران نیز می باشد دیده می شود بحث حضور فرقه های انحرافی مذهبی مانند فرقه فیلادلفیایی است. فرقه هایی که کلیسای ارمنی را که از ستون های اصلی ملت ارمنی است مورد هدف قرار داده و تضعیف و نابود می کنند و دولت ارمنستان هم با آن ها کاری ندارد. در کشوری که تنها سه میلیون جمعیت دارد وجود این گونه فرقه های انحرافی بسیار خطرناک است.
نکته بسیار عجیب دیگر تغییرات کتاب های درسی جمهوری ارمنستان است که مسائل مربوط به تقویت ملی گرایی و مسائل مربوط به تقویت جنبه های مذهبی و تاریخی و میهن پرستی در آن کمتر و یا حذف می شود. مثلا تمامی اشعار شاعر پرآوازه ارمنی (بارویر سواک) در مورد نسل کشی ارمنیان از کتاب های درسی و زندگی نظامی میهن پرستی چون (گارگین نژده) حذف شده است. آموزش تاریخ ارمنستان را نیز بعنوان درس انتخابی برای کلاس های یازدهم و دوازدهم قرار داده اند که بسیار سوال برانگیز است.
خب اینها مسائل مهمی بود که در واقع زیر ساخت های تشکیل یک جامعه و ملت را تعیین می کنند و اگر ما امروز به آن توجه نکنیم ۱۰ سال دیگر با یک نسلی در جامعه ارمنستان مواجه هستیم که پایبند به هیچ قید و بندی نخواهد بود و هیچ احساس ملی پرستانه ای نخواهد داشت. از آن طرف ما باکو را می بینیم که چگونه در نسل نوجوان خود نفرت علیه ارمنیان را نهادینه می کند.
در انتها باید بگویم که ما امروز یک جنگ روانی شدیدی در جامعه ارمنستان شاهد هستیم. جامعه ارمنستان از ابتدای شکل گیری با مشکلات مختلف و چالش هایی که جامعه را خسته می کند مواجه بوده است. از زلزله ۱۹۸۸ شروع کنیم که ۳۰ هزار کشته برجای گذاشت و بعد بحث جنبش آرستاخ در دهه ۹۰ و جنگ اول قره باغ و سپس جنگ ۴ روزه آوریل ۲۰۱۶ و در نهایت هم جنگ ۴۴ روزه دولت فعلی ارمنستان در راستای رقابت های سیاسی ای که با احزاب مخالف دارد این تئوری و تبلیغات را پیش می برد که احزاب مخالف جنگ طلبند و دنبال صلح نیستند و چنانچه روی کار بیایند دوباره جنگ خواهد شد. از این رو چنانچه بخواهیم این مشکلات حل شود باید از قره باغ بگذریم تا دشمن کوتاه بیاید. دولت کنونی ارمنستان بدون توجه به منافع ملی و تنها برای کسب منفعت سیاسی کوتاه مدت این تئوری را پیش می برد که در واقع اشتباه جبران ناپذیری است. چون مشاهده می کنیم که با هر قدم عقب نشینی ارمنستان، باکو و ترکیه ۱۰۰ قدم جلو آمده اند.
به هر حال بنده وظیفه داشتم که این موارد را هشدار بدهم. زیرا در غیر اینصورت ما چند سال دیگر با ارمنستانی مواجه خواهیم بود که حفظ همراهی و همدلی با آن برای جمهوری اسلامی ایران بسیار دشوار خواهد بود.
بنده به عنوان یک محقق در این چند ماه اخیر با افراد بسیاری در ارمنستان صحبت کرده ام و لازم است که به این مسائل توجه کنیم و به دولت فعلی ارمنستان تذکر لازم داده شود. ما با هیچ کس تعارف نداریم زیرا این ها مسائلی است که در آینده علاوه بر امنیت ملی ارمنستان، امنیت ملی ایران را نیز تهدید خواهد کرد.