حریم سلطان و ترویج نو عثمانی گری از نوع داوود اغلو
نویسنده:ایساک یونانسیان
در سالهای اخیر و پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه، این کشور یک سیاست خارجی چندوجهی و بازی با همه بازیگران را در دستور کار دستگاه دیپلماسی خود قرار داده است. ترکیه درپی آن است تا ضمن حفظ روابط خود با غرب و امریکا، روابطش را با همسایگان نیز بهبود بخشیده تا به آرزوی دیرین خود که الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا است جامه عمل بپوشاند. اما در این بین ترکیه با موانع مختلفی روبروست که سد راه دیپلماسی خارجی و داخلی این کشور شده است .موانعی چون مسئله کردها، انکار نسل کشی ارمنیان، مجازات و اخراج متفکران نو اندیش ترک،دخالت و حمایت از تروریسم در سوریه و وضع قوانین مختلف داخلی که تضاد با ریشه و عقیده نیمی از جامعه لائیک آن کشور دارد.
در این راه دستگاه دیپلماسی ترکیه با ظهور احمد داوود اغلو که از او بعنوان طراح سیاست خارجی ترکیه نام می برند وارد فاز جدید گردید.داوود اغلو در کتابی که تحت عنوان “عمق استراتژیک ” نوشته بر این موضوع تاکید دارد که تركيه به لحاظ تاريخي- فرهنگي با ايران، اعراب، قفقاز و بالكان پيوند خورده است و در دوره عثماني اولويت خاصي براي خاورميانه قائل بود. به همين دليل نمي توان بدون توجه به تجربه عثماني، سياست خارجي موفقي براي تركيه طراحي كرد. شايد بهدليل همين تاكيد بر هويت و سياست خارجي عثماني است كه برخي منتقدان داخلي و خارجي، داوود اوغلو را ترويج دهنده نوعي عثماني گري جديد يا احياي امپراتوري عثماني با چراغ خاموش می دانند. توجه تركيه به جهان ترك زبان پس از فروپاشي شوروي هم ريشه در تغييرات به وجود آمده در تعريف هويت ملي تركيه داشت كه درصدد تاكيد بيشتر بر عنصر قوميت و نژاد تركيه در هويت ملي تركيه بود.
حزب عدالت و توسعه با سرکردگی رجب طیب اردوغان و احمد داوود اغلو در این سالها کوشیده اند تا با ابزارهای مختلفی چون بازی در نقش پدر خوانده منطقه برای حل مسائل سیاسی کشورها، اعطای مجوز سرمایه گزاری برای خارجیها ،امکان خرید ملک و دریافت اقامت ،ایجاد مکان های توریستی ارزان قیمت و ساخت سریالهای تاریخی و مدرن وجهی نو از ترکیه را به جهانیان نشان دهند. که در این راه تا حدی نیز موفق بوده اند زیرا بعنوان مثال ایرانیان و اروپائیان بسیاری در این کشور سرمایه گزاری کرده و اقامت آن کشور را نیز دریافت نموده اند.
ساخت و پخش سریال “حریم سلطان” یا “سده باشکوه” که در حال حاضر از شبکه های مختلف و در بیش از ۴۰ کشور پخش می شود را می توان مثالی برای ترویج و صادرات عثمانیسم از نوع داوود اغلو نامید. اما ساخت ناشیانه این سریال توسط عوامل آن احساسات بسیاری از مردم کشورهای همسایه، تاریخدانان و محققین را بر انگیخت . گذشته از دکوراسیون بکار رفته طرز لباس پوشیدن و……..که من آن را به عنوان جذاب تر نمودن سریال از نظر مخاطب در نظر میگیرم، تحریف تاریخ و متمدن جلوه دادن عثمانی ها و پادشاهان آن در این سریال از نکات بارز و منفی آن بوده که جای سوالات بسیاری را برای ما خصوصا ایرانیان بجا می گذراد زیرا ما ایرانیان از خاطرمان نرفته که سلطان سلیمان دشمن تاریخ و تمدن ایران،حکومت ایران و مذهب رسمی ایرانیان بود وی بارها از ایران و ایرانی بنام عجم یاد کرده است ،او سه بار به ایران لشکر کشی کرد،شهرهای ایران را تسخیر و بسیاری از مردان ایرانی را از دم تیغ گذراندو بسیاری از زنان ایرانی را به کنیزی برد، تجاوزات وی به غرب ایران چندین شهر منجمله تبریز را ویران و مساجد بسیاری از شیعیان را در ابهر و سلطانیه را نابود ساخت.
در این بین ایران تنها کشوری نیست که مورد هجوم ترکیه در این سریال قرار گرفته بلکه یونان نیز از این سریال انتقاداتی کرده است ،ترکیه در حال حاضر بر سر مساله قبرس با یونان مشکل دارد و این سریال توانست آرزوهای ترک ها در قبال یونان را نیز تحقق بخشد و عقده چندین ساله خود را بر سر یونان خالی کند.
بنظر می رسد پخش این سریال بیشتر از آن که در خدمت منافع ترکیه باشد به ضرر آن تمام شد زیرا اثبات این موضوع که این سریال بیش از اینکه به واقعیات توجه کند در خدمت سیاست خارجی ترکها در دوره کنونی قرار دارد را نمایان ساخت و جریحه دار شدن عواطف جوامع کشورهای همسایه ترکیه در پی جعل تاریخ که همواره در طول تاریخ با آن روبرو بوده اند باعث گردید که بیش از پیش به مطالعه تاریخ ترکیه و حکومت عثمانی علاقمند شده و زوایای بسیاری از تاریخ مجعول عثمانی چه در زمان سلطان سلیمان و چه در زمان جانشینان وی آشکار گردد.بی جهت نیست که بسیاری از سیاستمدران حزب عدالت و توسعه خصوصا اردوغان در نیمه راه پخش این سریال واکنش منفی نشان داده و موضع گیری نمودند.