همایش بررسی ریشه های بحران و چشم انداز ثبات از قفقاز تا شامات برگزار شد.
گروه مطالعات سیاسی موسسه ترجمه و تحقیق هور
بخش اول
یکشنبه یکم آذرماه ۱۳۹۴ همایش «بررسی ریشه های بحران و چشم انداز ثبات از قفقاز تا شامات» با همکاری مشترک،موسسه ترجمه و تحقیق هور و انجمن ایرانی روابط بین الملل در سالن اجتماعات باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات تهران برگزار گردید.
در این نشست که با حضور بیش از ۲۴۰ نفر از اساتید دانشگاه ،تاریخ نگاران، دانشجویان علوم سیاسی و روابط بین الملل و برخی چهره های سیاسی داخلی و ارمنستانی برگزار شد،آرتاشس تومانیان سفیر جمهوری ارمنستان در ایران،آرمن موتافیان،سفیر افتخاری جمهوری استونی در ایران،فرهاد کلینی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان،آرمان ناواساردیان،معاون سابق وزیر امور خارجه ارمنستان،آقایان دکتر کارن خانلری و روبرت بگلریان نمایندگان ارمنیان در مجلس شورای اسلامی و برخی دیگر از چهره های علمی و سیاسی حضور داشتند.
در این همایش اساتید و کارشناس روابط بین الملل مانند ارسلان قربانی شیخ نشین ، داوود هرمیداس باوند (استاد روابط و حقوق بین الملل)، و اهرام ترماتووسیان (مدرس دانشگاه ایروان)، گریکور قضاریان (استاد دانشگاه و کارشناس مسایل قومی ترکیه)، رحمت حاجی مینه (استاد دانشگاه آزاد اسلامی)، وارطان وُسکانیان (رییس کرسی ایران شناسی آکادمی ملی علوم ارمنستان)، رضا سیمبر (استاد روابط بین الملل دانشگاه گیلان)، اردشیرپشنگ (پژوهشگر مهمان در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه) و حسین دهشیار (استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی) به سخنرانی پرداختند.
ایساک یونانسیان: ارمنیان و ایرانیان می توانند افتخار کنند که هیچ نماینده ای در گروه های تروریستی چون داعش ندارند.
در ابتدای این جلسه ایساک یونانسیان عضو هیئت مدیره موسسه ترجمه و تحقیق هور و دبیر همایش پشت تریبون قرار گرفت و ضمن خوشامد گویی به حضار در سخنانی گفت:
مناسبات موجود بین اقوام ایرانی و ارمنی یکی از قدیمی ترین و طولانی ترین روابط بین ملت ها است که به به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش باز می گردد.ایرانیان و ارمنیان علاوه بر خویشاوندی نژادی که به دلیل همسایگی و همجواری آنان است، مشترکات بسیاری نیز در آیینها، باورها و زمینههای فرهنگی دیگر با یکدیگر دارند.که خود الگویی بارز و گاه عجیب از یک همزیستی مسالمت آمیز میان یک کشور مسیحی و یک کشور مسلمان را نشان می دهد.که شاید به جرات به توان گفت تنها الگوی مشخص در این زمینه در جهان محسوب می شود.
همایش امروز و حضور کارشناسان ایرانی و ارمنی در کنار یکدیگر و بحث ، همفکری و بررسی در خصوص موضوعی مانند تروریسم که امروزه جهان را به زشتی کشانده خود تاکیدی است بر مناسبات و مراودات دوستانه دو کشور ایران و ارمنستان، و البته فهم بالای فرهنگی و سیاسی دو ملت ،دو کشوری که حداقل در چند صد سال گذشته نه تنها به خاک هیچ کشوری دست درازی نکرده اند بلکه خود بارها مورد هجوم کشورهای همسایه خود نیز قرار گرفته اند و البته دچار صدمات بسیاری نیز شده اند.
یونانسیان در انتهای سخنان خود گفت: ما ایرانیان و ارمنیان، امروز با افتخار می توانیم سرمان را بالا گرفته و این پیام را به جهانیان برسانیم که ما نه تنها دو ملت و دو همسایه ای هستیم که نمونه ای نادر از یک همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان را در منطقه ای پر آشوب به نمایش می گذاریم بلکه ما دو ملتی هستیم که حتی یک نماینده در هیچ یک از گروه های تروریستی چون داعش نداشته و نداریم.
دکتر ارسلان قربانی شیخ نشین
پس از سخنان یونانسیان به ترتیب دکتر ضیاء الدین صبوری دبیر انجمن ایرانی روابط بین الملل و دکتر ارسلان قربانی شیخ نشین رئیس این انجمن پشت تریبون قرار گرفتند.دکتر قربانی در سخنانی گفت:
باید به مسایل بین الملل به صورت گسترده بنگریم، ما به سمت وضعیتی در حرکت هستیم که با بحث غیر سرزمینی شدن فضای سیاست و کاهش موانع قلمرویی مواجه هستیم، ما در فرآیند جدید تاثیرات فرا تکنولوژیک با عنوان یکی از ابعاد جهانی شدن از یک مدل ایستا به سمت یک مدل پویا و کوانتومی در حرکت هستیم. در این مدل مسیر حرکت ذرات نامشخص است. وضعیتی نظام جهانی وضعیتی نیست که شاهد تصمیم گیری یا حرکت یک پارچه دولت-ملت ها باشیم.
او ادامه داد: این وضعیتی که در فضای بین الملل در قالب مدل کوانتومی به وجود آمده که می توانیم به عنوان حالت سرگردان بودن از آن یاد می کنیم؛ یک حالت پویایی و در عین حال هم یک وضعیت پیچیده ای در آن وجود دارد. عوامل غیر مادی، تهدید هنجاری سبب شده تا شاهد یک نوع پراکندگی حاکمیت دولت ها-ملت ها باشیم بنابراین این وضعیت یک نوع پیچیدگی در بحث ثبات و امنیت ایجاد کرده که شاهد اتفاقات اخیر در پاریس بودیم .
این استاد دانشگاه درباره نگاه فراخ نگر گفت: ما نباید تنها نگاه صرفا امنیت اقتصادی یا نظامی داشته باشیم بلکه باید نگاه وسیع تری به سمت امنیت در تمام زمینه های اجتماعی امنیت، ساختارهای انسانی، هنجارهای بشری، مذهبی، قومی و زیست محیطی داشته باشیم. در شرایط بحرانی بسیاری از دولت قادر به کنترل بی ثباتی ها و نا امنی ها نیستند و نمونه بازر آن می تواند وقایع اخیر پاریس و یازده سپتامبر باشد پس تاثیر جهانی شدن باید مورد توجه قرار بگیرد.
قربانی بیان کرد: با توجه به اقدامات و تهدیدات داعش باید نگاه محدود دولتمردان به یک نگاه جهانی تغییر پیدا کند. در دنیای امروز هیچ کس نمی تواند ادعا کند که ثبات یک کشور به معنای ثبات یک منطقه است؛ بنابراین نگاه جامع نگر در بحث امنیت و ثبات نگاه ویژه ای است البته ثبات منطقه ای می تواند زمینه ساز ثبات جهانی باشد به شرطی که مداخله بازیگران منطقه ای مورد نظر قرار بگیرد. مداخله قدرت های بزرگ بر اساس الهامات منطقه ای و بومی نبوده نه تنها شاهد ثبات جامعه نبودیم بلکه شاهد ناپایداری ها و پیامدهای منفی آن نیز بودیم.
آرتاشس تومانیان
سفیر ارمنستان: جهان در جنگ میان دنیایی متمدن و دنیایی مرتجع قرار دارد.
در ادامه آرتاشس تومانیان سفیر جمهوری ارمنستان پشت تریبون قرار گرفت و در سخنانی گفت:
امروز در برهه حساسی هستیم چرا که دنیا در جنگی اعلام شده بین دنیای متمدن و دنیای ارتجاع به سر میبرد و همراه با جهان کشور ارمنستان نیز در برههای حساس و در منطقهای حساس قرار گرفته است و دولت ارمنستان در سیاستهای خود تحولات منطقه را مورد ارزیابی قرار خواهد داد.
وی گفت:ما اطمینان داریم ایران نقش سرنوشتسازی را تا امروز در منطقه ایفا کرده و همچنان این نقش سرنوشتساز خود را حفظ خواهد کرد.
تومانیان همچنین با اشاره به حضور ارامنه در کشورهای مختلف جهان خاطرنشان کرد: ارامنه در تمام کشورهایی که زندگی میکنند همواره چهره خوبی از خود نشان داده و نسبت به تحولات این کشورها حس مسوولیت دارند. ارامنه در ایران هم در تمام زمینهها حس مسوولیت خود را نسبت به وقایع این کشور نشان دادهاند.
دکتر واهرام تر ماتووسیان
استاد دانشگاه ایروان: نقش ایران برای حل بحران قراباغ سازنده است.
اولین سخنران همایش دکتر واهرام تر ماتووسیان، استاد دانشگاه،شرق شناس و کارشناس مسایل منطقه ای و ترکیه بود که پشت تریبون قرار گرفت و گفت:
با وجود میانجیگریهای صورت گرفته از سوی روسیه، ایران و برخی سازمانهای بین المللی دیگر، مساله قراباغ همچنان پابرجاست.
این مدرس دانشگاه ایروان خاطرنشان کرد: از سال ۱۹۹۲ گروه مینسک که تنها مرجع رسمی و مجاز رهبری مذاکرات از سوی اتحادیه اروپا محسوب میشود تلاش داشته از طرق مختلف راهحلهایی پیشنهاد کند و امکان گشایش پنجرهای بین طرفین درگیر را فراهم کند.
وی با بیان اینکه در نوامبر سال ۲۰۰۷ سندی تنظیم و پس از گذشت دو سال به قضاوت جامعه جهانی گذاشته شد گفت: این سند بیشتر به نام پیشنهاد یا بیانیه مادرید شهرت دارد که به عالیترین شکل ممکن به مسایل اساسی حل مناقشه پرداخته و سعی در تشریح و ترغیب مواضعی دارد که طرفین درگیر در مورد آنها تصورات ناهمگونی دارند.
ترماتووبسیان ادامه داد: در رابطه با مفاد بیانیه مادرید طرفهای درگیر ملاحظاتی دارند که به اختصار شرح داده میشود. طبق این بیانیه مناطق همجوار و محیطی قراباغ باید استرداد یابد و همچنین بر پذیرش ضمنی وضعیت قراباغ و تضمین امنیت خودمختاری این منطقه تاکید شود، مسیر ارتباطی ارمنستان و قراباغ باز باشد، وضعیت حقوقی نهایی قراباغ با استفاده از اهرم های حقوقی تعیین شود، آوارگان اجازه بازگشت به محل اسکان قبلی خود را داشته باشند و در نهایت تضمینهای امنیتی و بین المللی همراه با اقدامات حافظ صلح صورت بگیرد.
وی در پایان ضمن تشکر از موضع گیریهای جمهوری اسلامی ایران در مناقشه قراباغ گفت: این موضع گیریها از اهمیت بسیاری برخوردار است، در اوایل دهه ۱۹۹۰ ایران به یک سری ماموریتهای صلح طلبانهای دست زد که متاسفانه نتیجه مطلوبی نداشت. ولی در هر صورت ایران همواره مرز خود با ارمنستان را باز نگه داشت و این امر نقش مهمی در سالهای جنگ قراباغ داشت.
هرمیداس باوند
هرمیداس باوند: آذربایجان برای داشتن جایگاهی نزد غربیها از لابیهای اسراییلی استفاده کرد تا بتواند جایی در نزد آمریکاییها داشته باشد.
داوود هرمیداس باوند استاد حقوق و روابط بین الملل سخنران بعدی همایش بود که به بررسی مساله قراباغ پرداخت و گفت: ایران نیز ابتدا تلاشهایی برای میانجیگری در این زمینه داشت ولی قدرتهای فرامنطقهیی علاقهای به ادامه میانجیگریهای ایران در حل مساله قراباغ نداشتند. از سوی دیگر در منطقه قفقاز شاهد برخی اقدامات از سوی چچنیها برای خودمختاری بودیم که همین اعلام خودمختاریها و مبارزهها نیز مانع حل مساله قراباغ میشد.
وی خاطرنشان کرد: قفقاز یکی از کانونهای استراتژیک جهانی و محلی برای سرمایهگذاریهای غرب است به همین دلیل آمریکا و کشورهای غربی نگاه ویژهای به این منطقه دارند و در رابطه با بحث اوکراین شاهد حمایت آنها از اوکراین بودیم.
این استاد روابط و حقوق بینالملل با اشاره به سیاستهای جمهوری آذربایجان افزود: آذربایجان برای داشتن جایگاهی نزد غربیها از لابیهای اسراییلی استفاده کرد تا بتواند جایی در نزد آمریکاییها داشته باشد و با وجود آنکه تلاشهای زیادی و کنفرانسهای بسیاری برای مساله قراباغ برگزار شد ولی همین گرایشها و سیاستهای دولتها مانع از به ثمر رسیدن این جلسات و کنفرانسها میشد.
او ادامه داد: امروز شاهد بیداری قومیتها و مطالبات بسیاری از قومیتها و ترکیه هستیم و این در حالی است که تا چندی پیش دولت ترکیه حتی نام اقوام کرد را بیان نمیکرد و همه را ترک میخواند. اما امروز دورانی است که اقوام و اقلیتها بیدار شدهاند. همچنین باید به خواست ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا اشاره کنم که از شرایط تحقق این امر رعایت حقوق بشر و حقوق اقلیتها همچنین برقراری حکومت قانون و لیبرالیسم در کشور است. ترکیه در صورتی که بخواهد به این اتحادیه بپیوندد باید حقوق این اقلیتها را به رسمیت بشناسد.
باوند در پایان با اشاره به بحث تروریسم و اقدامات اخیر گروههای تروریستی در کشورهای مختلف خاطرنشان کرد: امروز شبکههای تروریسم بینالمللی در منطقه و جهان فعالیت میکنند و تمام تعاملات اقتصادی و سیاسی در خاورمیانه نفع میبرند. بنابراین برای حل بحرانهای جهان قبل از هر چیز باید امنیت جهانی برقرار شود و برای تحقق این امر مبارزه با تروریسم اجتنابناپذیر است.
گریکور قضاریان
گریکور قضاریان: ترکیه وجود اقلیت های مذهبی و قومی را نفی می کند.
گریکور قضاریان،استاد دانشگاه و کارشناس مسایل قومی ترکیه هم که در همایش ریشههای بحران و چشم انداز ثبات، از قفقاز تا شامات حضور داشت به بررسی وضعیت اقلیتها در ترکیه پرداخت.
وی گفت: در ترکیه ۴۰ نوع اقلیت قومی و زبانی وجود دارد ولی همه آنها قومیتهای مطرح و بزرگی نیستند. از سوی دیگر تنها تعداد اندکی از آنها در زندگی سیاسی ترکیه نقش موثری دارند.
این کارشناس مسایل قومی ترکیه با اشاره به امضای معاهده لوزان توسط ترکیه خاطرنشان کرد: ترکیه معاهدههای بسیاری را امضا کرده است که مربوط به رعایت حقوق اقلیتها در این کشور میشود و با امضای این معاهدهها تعهد کرده است که آزادیهای اقلیتها را به رسمیت بشناسد ولی به عقیده من در عمل سیاستهای ترکیه تا امروز کاملا بر همین اساس نبوده است چرا که این کشور به اکثر اقلیتها هویت ترکی میدهد.
قضاریان ادامه داد: تا ۳۰ سال پیش کردها در ترکیه با نام ترکهای کوهستانی معرفی میشوند و وزارت امور خارجه ترکیه نیز اقلیتها را یک دولت مینامد ولی این به جز اقلیتهای ارمنی، یونانی و یهودی میشود یعنی آنها فقط غیر مسلمانها را اقلیت مینامند و این خلاف معاهده لوزان است.
دکتر رحمت حاجی مینه
استاد دانشگاه آزاد: سیاست سیال ترکیه به بحران های خاورمیانه دامن می زند.
سخنران بعدی همایش دکتر رحمت حاجی مینه کارشناس مسایل ترکیه بود که بررسی عوامل موثر در تشدید بحران در خاورمیانه پرداخت و بحرانهای امروز خاورمیانه را ریشهیی دانست.
او که به صورت موردی در رابطه با سیاست خارجی ترکیه مطالعه کرده بود گفت: ترکیه به غرب گرایش پیدا کرد چرا که نگاهش به خاورمیانه طوری بود که انگار این منطقه دغدغههای امنیتی را برای آن به دنبال خواهد داشت؛ بنابراین سعی کرد به غرب نزدیک و از خاورمیانه دور شود.
وی ادامه داد: پس از انقلاب اسلامی ایران، ترکها نگرانی دیگری پیدا کردند و آن انقلاب سیاسی بود.
این استاد دانشگاه با اشاره به سیاستهای حزب عدالت و توسعه ترکیه افزود: این حزب به دنبال بحرانزدایی و به صفر رساندن تنشها با همسایگان خود است. ترکیه تلاش کرد در داخل و خارج این کشور بحرانزدایی کند. در همین راستا سعی کرد در نقش میانجی ظاهر شده و به حل بحرانها بپردازد.
او با اشاره به تحولات کشورهای عربی خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۱۱ همزمان با آغاز تحولات جهان عرب خلإ قدرت بزرگی در منطقه احساس میشد چرا که در همان زمان آمریکاییها منطقه را از نیروهای خود خالی کردند و هرچند ترکیه تلاش کرد این خلإ را جبران کند ولی موفق نشد.
حاجی مینه تاکید کرد: پس از مدتی سیاست ترکیه به سمت تغییر نظام سوریه سوق پیدا کرد چرا که حزب عدالت و توسعه پس از ۲۰۱۱ سرمست از موفقیتهایی شده بود که از مصر به دست آورده بود. آنها فکر کردند میتوانند بحث موازنه منطقهیی را پیاده کنند.
وی در پایان با اشاره به پیچیده بودن خاورمیانه افزود: پیچیدگیهای منطقه باعث شده است سیاستهای ترکیه براساس فرصتهای شکل گرفته سیال باشد و این کشور هیچ گاه متحد همیشگی نداشته باشد که این سیال بودن به بحران خاورمیانه دامن میزند.