یتیم خانه های دولتی امپراتوری عثمانی، مراکزی برای تغییر دین اجباری کودکان ارمنی
سیاست تُرک سازی و جذب کودکان در جریان نسل کشی ارمنیان یک جزء مهمی از سیاست جنایتکارانه حکومت عثمانی در جریان نسل کشی ارمنیان در سال ۱۹۱۵ بود. اسناد عثمانی به وضوح نشان می دهد که دولت ترکیه قصد داشت کودکان ارمنی را بصورت سیستماتیک جذب جامعة ترکیه نماید.
پروسه تغییر دین اجباری کودکان و پاک سازی هویت ملی و مذهبی آنان در سنین پایین آسانتر بود. «واهاگِن دادِریان» پژوهشگر مشهور امور نسل کشی، با اشاره به موضوع تغییر اجباری دین کودکان ارمنی در جریان نسل کشی می نویسد:
« حکومت تُرک های جوان از ارزش خزانة ژنی کودکان ارمنی کاملاً آگاه بودند؛ آنها به عنوان یک منبع ارزشمند برای اصلاح نژاد در جریان تُرک سازی ملت ترکیه در نظر گرفته شدند.»
تغییر اجباری دین کودکان ارمنی در دو سطح انجام گرفت: نخست بوسیله دولت و سپس توسط توده های مردمی.
با وجود شرایط جنگی، و عدم نظارت بین المللی دولت عثمانی یتیم های جمع شده در یتیم خانه های ترکیه را بتدریج به خانواده های تُرک و کرد می سپرد تا آنان در محیطی اسلامی پرورش بیابند.
تلگراف طلعت پاشا ( ۱۲ دسامبر ۱۹۱۵ ) وزیر کشور به مصطفی عبدالحلی، فرماندار حلب
جمع آوری و تغذیه یتیمان ارمنی که به یاد ندارند چه اتفاقی برای والدینشان افتاده است ما باقی به کاروان مرگ سپرده شوند.
یک سند مهم در این زمینه، تلگرام ۳۰ آوریل ۱۹۱۶ بود، که توسط سازمان مقررات نژادی و مهاجرت وزارت کشور به تمامی ایالتها ارسال شد.یتیم خانه های ترکیهای در ماردین، اورفا، دیاربکر، قیصریه، حلب، بیروت، و دیگر مکان ها تأسیس شدند.
پروسه تُرک سازی کلیه ملیت های غیر تُرک مانند ارمنیان و آشوریان، از شهر حلب سوریه آغاز شد. در پاییز ۱۹۱۵، ایتام از حومة شهرها و خیابان ها جمع آوری شدند، این کار برای نیکوکاری نبوده، بلکه به منظور جلوگیری از شیوع بیماریهای عفونی در شهر، بخصوص تیفوس بوده است.
زمانی که «جمال نظمی» بازرس حکومت عثمانی در امور یتیم خانه ها که پس از ورود نیروهای بریتانیایی به حلب بازداشت شد اعتراف کرد که:
در طول دوران تصدی گری او ۳۰۰۰ یتیم به یتیم خانه ها برده شدند، و تنها ۵۰ نفر از آنها زنده ماندند. در این رابطه نظمی اظهار کرد که این کار را از روی قصد انجام داده است.
مبلغ مذهبی سویسی یاکوب کونزلر که به پدر یتیمان ارمنی شهره است در این باره می گوید:
«تاسیس یتیم خانه توسط دولت ترکیه در اورفا به عنوان مظهری از «بخشش» ترک ها تبلیغ می شد.»
بر اساس گفته کونزلر، نرخ مرگ و میر در این یتیم خانه بسیار بالا بود. فقط نیمی از ۱۰۰۰ یتیم موجود در آنجا در طول شش ماه زنده ماندند.
سر کنسول آلمان «اوگان بوگن» دربارة مشکلات یتیم های ارمنی در یتیم خانة شهر آدانا مطالبی نوشته است. او در ۲۱ اکتبر ۱۹۱۵ گزارش داد:
«مدیر یتیم خانه به کودکان توضیح داد که یا باید مذهبشان را تغییر دهند یا مجبور به ترک یتیم خانه خواهند شد. شمار زیادی از پسران و دختران یتیم خانه را ترک کردند، و ۱۴ پسر باقی مانده احتمالاً به اسلام روی آوردند. مدیر به کودکان شرح داد که مسیحیت هیچ جایی در یتیم خانه ندارد، و عبادت در آن یتیم خانه ممنوع است. همچنین یک یتیم خانه دیگر در شهر «آرماش» وجود داشت. از طریق نامه هایی که در بایگانی ملی شهر حلب نگه داری شده بود مطلع شدیم که حکومت عثمانی دستور داده بود تا ۲۵۰ یتیم از حلب، بخصوص از یتیم خانة ارمنی «شیرازیان» به استانبول و سپس آرماش منتقل شوند. مدت ها بعد، معلوم شد که پسران به مدرسه علوم دینی آرماش برده شدند و آنهایی که به اسلام روی آوردند در صومعه آرماش جای گرفتند و تحت قوانین ترکی به آموزش پرداختند.»
خلیفه ارمنی استانبول «زاون یقیزاریان» در خاطراتش می نویسد:
«سرپرست، و معلمان ارمنی صومعه «چارخاپان آستواتساتسینِ مقدسِ آرماش»، در سال ۱۹۱۵ به قونیه تبعید شدند، و صومعه غارت شده، و مدرسه متوسطهای توسط دولت ترکیه برای استان تأسیس شد.»
نامه دیگری از خلیفه ارمنی «آرتاوازد سورمیان» نشان می دهد که تقریبا ۴۰۰ پسر ۸ تا ۱۴ ساله از یتیم خانه «آهارون پاتوِلی» به استانبول فرستاده شدند. آنجا یک یتیم خانه به منظور پروسة ترک سازی این کودکان تأسیس شد، و آنها تا آخر جنگ آنجا مانده، و بیشترشان زنده ماندند.»
در طول دوره اولیه تبعید ها از شهر سباستیا (سیواس کنونی)، کودکان و نوجوانان ارمنی به یتیم خانه ترکی شهر ملطیه آورده شدند، اما در پایان سال ۱۹۱۶ همه آنان توسط فرمانی از استانبول کشته شدند.
«لزلی دیویس» سر کنسول ایالات متحده آمریکا در شهر خارپوت، در دهم جولای ۱۹۱۵ از حکمران درخواست کرد تا یک یتیم خانه در آن مکان باز کنند، اما درخواست او به تندی رد شده بود. بعدها اطلاع داد که دولت قصد دارد یتیم خانه ای ترکی افتتاح کند. دیویس یادآور می شود که:
«دولت در واقع در حال تأسیس تعدادی یتیم خانه برای نگه داری موقت این ایتام است، سپس می افزاید، بعد ها همه آنان ناپدید شدند و اخباری پخش شد که آنها را به دریاچهای در بیست مایلی خارپوت برده و همة آن ها را غرق کرده اند.»
یتیم خانة شهر «آنتورا» بزرگترین یتیم خانة ترکی بود که توسط دولت تاسیس شده بود، بر اساس گزارش شاهدان و شرح حال کودکان بازمانده ، یکی از وحشیانه ترین مکان ها برای تُرک سازی کودکان ارمنی بود. جمال پاشا وزیر دریاداری حکومت تُرک های جوان مسئول تأسیس، و جمع آوری یتیم های ارمنی بود.
بدین گونه، استراتژی تُرکهای جوان، سلب کردن اصالت و هویت نژادی و بیولوژیکی گروه هدف -کودکان ارمنی و تغییر تدریجی مذهب و هویت آنان بود.
منبع:
OTTOMAN EMPIRE’S STATE ORPHANAGES AS CENTERS FOR TURKIFYING ARMENIAN CHILDREN